Hiểu lầm giữa cha mẹ và con cái ảnh hưởng đến khoảng cách thế hệ

Khoảng cách thế hệ là một sự khác biệt lớn giữa quan điểm và hành động của những người thuộc hai thế hệ khác nhau. Thuật ngữ này mô tả sự khác biệt trong thái độ, hành vi và sở thích giữa các thành viên thuộc thế hệ trẻ và thế hệ già hơn.

Do thời gian trôi qua và sự thay đổi là điều không thể tránh khỏi, các giá trị, thị hiếu và quan điểm sống của mỗi thế hệ đều thay đổi. Khoảng cách thế hệ chính là kết quả của sự khác biệt này. Khi nhận thức về thế giới của mỗi người được hình thành từ cách xã hội vận hành trong giai đoạn họ trưởng thành, điều này thường dẫn đến sự thiếu tương tác và thiếu đồng thuận giữa các thế hệ.

Sự khác biệt về thời kỳ sống và hoàn cảnh trưởng thành dẫn đến góc nhìn khác nhau giữa các thế hệ. Xã hội thay đổi từng ngày, và ai cũng có quyền sống và hành động theo cách riêng của mình. Nhưng khi ai cũng giữ vững niềm tin của bản thân, sự khác biệt ngày càng rõ rệt và khoảng cách thế hệ cũng vì thế mà mở rộng. Dưới đây là một số nguyên nhân:

Tốc độ thay đổi của xã hội hiện đại diễn ra với một nhịp độ chưa từng có, khiến khoảng cách giữa các thế hệ ngày càng rõ rệt. Nếu như trước đây xã hội phát triển chậm, lối sống giữa các thế hệ khá tương đồng thì ngày nay, với sự bùng nổ của công nghệ, lối sống, tư duy và hành vi của người trẻ thay đổi nhanh chóng, khác biệt hoàn toàn so với thế hệ cha mẹ. Theo thống kê của Cục Thống kê Hàn Quốc năm 2023, hơn 78% người từ 60 tuổi trở lên cảm thấy “khó hiểu được lối sống và tư duy của giới trẻ”, cho thấy sự phân hóa ngày càng lớn giữa các thế hệ. 

Bên cạnh đó, tính di động xã hội gia tăng cũng góp phần tạo ra khoảng cách này; ngày xưa con người thường sống quanh quẩn trong cùng một địa phương, nhưng giờ đây việc học tập, làm việc và tiếp cận với nhiều nền văn hóa khác nhau khiến giới trẻ có góc nhìn toàn cầu hơn. Khác biệt trong tư duy và xu hướng hiện đại cũng là một yếu tố quan trọng: trẻ em ngày nay khao khát được độc lập, tự quyết định cuộc sống của mình, trong khi nhiều cha mẹ vẫn giữ tư tưởng “mình từng là trẻ con nên hiểu con nghĩ gì”, dẫn đến bất đồng trong những vấn đề như học hành, giới hạn tự do hay sự tin tưởng. 

Ngoài ra, khoảng cách công nghệ cũng là một rào cản không nhỏ — trong một báo cáo của Viện Xã hội và Công nghệ Hàn Quốc năm 2022, có đến 64% người lớn tuổi cho biết họ gặp khó khăn trong việc sử dụng các ứng dụng giao tiếp mà con cháu họ đang sử dụng hằng ngày, điều này vô tình làm giảm cơ hội giao tiếp và chia sẻ giữa các thế hệ. Quan niệm về công việc và giáo dục cũng khác biệt rõ rệt: trong khi người trẻ hiện nay có xu hướng đổi nghề linh hoạt, đề cao sự cân bằng cuộc sống và có xu hướng học suốt đời, thì thế hệ cha mẹ thường coi trọng sự ổn định, tiết kiệm và chỉ học hành trong khuôn khổ giới hạn. Cùng với đó, vai trò của trẻ trong gia đình cũng thay đổi, các em được phép nói lên quan điểm, tham gia quyết định trong gia đình — điều mà nhiều người lớn tuổi không quen và có thể cảm thấy bị “mất quyền lực”. 

Một yếu tố nữa góp phần gia tăng khoảng cách là việc cha mẹ thường xuyên so sánh con mình với người khác hoặc với chính mình thời trẻ, khiến trẻ cảm thấy thiếu tự tin, áp lực và dần xa cách. Sự thiếu tương tác cũng là nguyên nhân phổ biến — theo một khảo sát của Bộ Bình đẳng giới và Gia đình Hàn Quốc năm 2023, hơn 53% cha mẹ thừa nhận họ chỉ dành dưới 30 phút mỗi ngày để trò chuyện thực sự với con cái, khiến cho sự gắn kết trong gia đình ngày càng mỏng manh. 

Cuối cùng, nhiều cha mẹ vẫn kỳ vọng con cái sẽ giống hệt mình, theo đuổi ước mơ chưa hoàn thành của họ, mà không dành thời gian để lắng nghe mong muốn thật sự của con. Tất cả những yếu tố trên đang góp phần làm sâu sắc thêm khoảng cách giữa các thế hệ tại Hàn Quốc, khiến sự hiểu lầm và mâu thuẫn ngày càng khó tháo gỡ nếu không có sự thay đổi từ cả hai phía.

Giải pháp thu hẹp khoảng cách thế hệ không chỉ nằm ở việc thay đổi nhận thức của cha mẹ hay con cái mà cần sự phối hợp từ cả hai phía. Trước hết, cha mẹ cần cởi mở tư duy, hiểu rằng con cái lớn lên trong một thế giới hoàn toàn khác, nơi công nghệ, xã hội và văn hóa thay đổi nhanh chóng. Thế hệ trẻ có tư duy, phong cách sống và hệ giá trị riêng biệt, điều này không đồng nghĩa với việc họ sai lệch mà chỉ đơn giản là khác biệt. Sự giao tiếp thường xuyên là yếu tố then chốt, không nhất thiết phải là những cuộc nói chuyện dài dòng mà chỉ đơn giản là hỏi con “hôm nay thế nào?”, cùng ăn cơm, hoặc cùng xem một chương trình.

 Việc lắng nghe một cách chủ động, không cắt ngang, không phán xét, sẽ khiến con cảm thấy được tôn trọng và có chỗ để chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc thật. Từ đó, cha mẹ có thể tiến thêm bước nữa là thấu hiểu, tức là đặt mình vào vị trí của con, suy nghĩ theo góc nhìn của con, điều này góp phần làm mờ đi ranh giới giữa các thế hệ. Không thể thiếu tình yêu thương vô điều kiện, bởi chỉ khi trẻ cảm nhận được sự ấm áp, an toàn và không bị đánh giá thì mới có thể chủ động gần gũi hơn với cha mẹ. Một điều quan trọng nữa là biết thỏa hiệp, bởi không phải lúc nào cha mẹ cũng đúng và không phải khi nào con cũng sai; thay vì áp đặt, hãy cùng nhau tìm tiếng nói chung để duy trì sự tôn trọng lẫn nhau. Trong trường hợp xung đột trở nên căng thẳng và lặp đi lặp lại, trị liệu gia đình là một hướng đi hiệu quả. 

Ở Hàn Quốc, theo báo cáo của Bộ Bình đẳng giới và Gia đình năm 2023, số lượng các buổi tư vấn tâm lý gia đình đã tăng hơn 42% trong vòng 5 năm qua, cho thấy nhu cầu giải quyết mâu thuẫn giữa các thế hệ ngày càng được quan tâm. Các buổi trị liệu kéo dài khoảng 50–60 phút, thường diễn ra trong 10–12 buổi tùy theo tình trạng của gia đình.

Khoảng cách thế hệ nếu không được quan tâm sẽ dẫn đến hệ quả nghiêm trọng: sự xa cách, mất kết nối giữa cha mẹ và con cái. Trẻ sẽ cảm thấy không được hiểu, trong khi cha mẹ cảm thấy bị coi thường giá trị và kinh nghiệm sống của mình. Điều này dễ dẫn đến mâu thuẫn, hiểu lầm kéo dài, ảnh hưởng tiêu cực đến tình cảm và tinh thần của cả hai bên. Ở Hàn Quốc, một khảo sát của Viện Phát triển Thanh thiếu niên Hàn Quốc (KYCI) năm 2022 cho thấy 67,4% thanh thiếu niên cảm thấy “khó nói chuyện” với cha mẹ về những vấn đề riêng tư, nguyên nhân chủ yếu đến từ khác biệt trong cách nghĩ và thiếu thời gian trò chuyện.

Tóm lại, khoảng cách thế hệ là điều không thể tránh khỏi vì mỗi thế hệ lớn lên trong một bối cảnh khác nhau. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là không thể thu hẹp. Gia đình sẽ luôn là chốn trở về, là nơi an toàn nhất nếu mọi người biết lắng nghe, hiểu nhau và chấp nhận sự khác biệt. Có thể cha mẹ yêu thương theo cách riêng, có thể con cái chọn cách sống không giống mình từng kỳ vọng, nhưng chỉ cần cả hai bên cùng chủ động chia sẻ, cảm thông và hỗ trợ, thì những khác biệt ấy sẽ không còn là rào cản mà trở thành cơ hội để gắn kết các thế hệ trong gia đình một cách bền vững.