"Chỉ là tinh tế, không nghiêm trọng": Khi người Hàn đánh giá thấp nạn phân biệt chủng tộc

Sự bài ngoại – phổ biến nhưng không được nhìn nhận đúng mức – là rào cản lớn trên con đường Hàn Quốc trở thành một xã hội đa văn hóa thực sự, theo nhận định của các chuyên gia.

Bình luận trên mạng về các vấn đề liên quan đến phân biệt chủng tộc ở Hàn Quốc thường có xu hướng xem nhẹ và phủ nhận. Ví dụ, khi báo Chosun Ilbo đăng một bài viết hồi tháng 3 về tình trạng phân biệt chủng tộc và bài ngoại tại khu Itaewon, nhiều độc giả phản bác rằng vấn đề này đang bị “phóng đại”. Một số bình luận điển hình: 

“Đừng nói linh tinh, ở đâu trên thế giới chẳng vậy.” 

“So với nước khác, cái này chỉ là ‘muỗi’. Phân biệt gì chứ?”

“Ít ra ở Hàn Quốc, không ai kéo bè kéo cánh công khai bắt nạt người khác.” 

Tương tự, khi Seoul Metro bị chỉ trích vì một phát ngôn mang tính phân biệt người Trung Quốc, làn sóng phản ứng phủ nhận lại tiếp tục xuất hiện. Những phản ứng như vậy – dù chủ yếu xuất hiện trên mạng – phản ánh một tư duy phổ biến: nạn bài ngoại ở Hàn Quốc có tồn tại, nhưng chỉ là “lặt vặt”, “còn nhẹ”, “không đáng lo ngại”.

Lee Guk-cheong, 33 tuổi, kể về trải nghiệm của mình: “Tôi đi cùng vài người bạn Indonesia tới một cửa hàng giày ở Daegu, và cảm thấy nhân viên ở đó không nhiệt tình với bọn tôi như với khách khác. Tôi nghĩ có thể do người Đông Nam Á hay bị xem là đến từ quốc gia nghèo hơn,” cô chia sẻ. “Nhưng mà cũng nhẹ thôi – không ai làm gì thô lỗ cả.”

Trái với niềm tin của nhiều người Hàn, nạn phân biệt chủng tộc ở đây không hề nhẹ nhàng hay tinh tế như họ nghĩ. Theo khảo sát của US News & World Report về các quốc gia “tồi tệ nhất về bình đẳng chủng tộc”, Hàn Quốc đứng thứ 5 trong số 89 nước.

Báo cáo chỉ ra các vấn đề như: Thiếu hỗ trợ chăm sóc trẻ cho gia đình nhập cư Chính sách thị thực hạn chế, gây khó khăn cho việc xin cư trú lâu dài GS Xã hội học Park Kyung-tae (ĐH Sungkonghoe) cho biết nạn bài ngoại ở Hàn mang đặc điểm riêng: 

“Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc kiểu Hàn Quốc nội tại hóa hệ thống phân tầng chủng tộc kiểu phương Tây – với người da trắng ở trên cùng và người da đen ở dưới cùng. Người Hàn tự thấy mình nằm đâu đó ở giữa – thậm chí nghiêng về phía trên – và họ tự hào về vị trí này.” Người nhập cư châu Á, nhất là từ các nước kém phát triển, thường bị phân biệt theo địa vị kinh tế. “Khi bất bình đẳng kinh tế hiện diện, phân biệt chủng tộc càng trầm trọng hơn,” ông Park nói.

Kim Na-hyun, 28 tuổi, kể lại: “Một người bạn Mỹ của tôi từng vô tình dùng một từ miệt thị để chỉ đồ ăn Trung Quốc – mà cậu ấy nói là học từ bạn Hàn Quốc. Không ai có ác ý, chỉ là người Hàn vẫn dùng từ đó một cách vô tư.” GS Park cho rằng Hàn Quốc chưa có lịch sử dài về xã hội đa văn hóa, nên tiêu chuẩn nhận biết phân biệt chủng tộc cũng chưa rõ ràng.

“Chúng ta thường so sánh với các nước có nạn kỳ thị nghiêm trọng như bắn giết vì thù hận, rồi tự trấn an rằng ‘ở đây còn nhẹ’. Nhưng lại không nhận ra những hành vi phân biệt âm thầm và hằng ngày đang âm ỉ tồn tại.”

Ngoài ra, nhiều người Hàn lớn lên với tư tưởng “một dân tộc, một huyết thống” – điều từng được đưa vào sách giáo khoa sau thời kỳ Nhật đô hộ (1910–1945) để củng cố tinh thần dân tộc. Tuy nội dung này bị gỡ bỏ vào năm 2007, nhưng tư tưởng “dân tộc đơn nhất” vẫn ăn sâu trong niềm tự hào của nhiều người. GS Jeong Hoi-ok (ĐH Myongji), chuyên ngành khoa học chính trị, cho biết:

“Tự hào dân tộc khiến nhiều người khó chấp nhận rằng những gì họ được dạy để tự hào – lại có thể bị xem là phân biệt hoặc loại trừ người khác.”

Bà Jeong – tác giả cuốn sách về ngôn ngữ kỳ thị và phân biệt chủng tộc ở Hàn xuất bản năm 2022 – cho biết thêm: “Chúng ta thiếu dữ liệu thống kê về tội phạm liên quan đến người nước ngoài, và cũng không có luật cụ thể để xử lý tội ác thù hận chủng tộc.”

Theo Bộ Tư pháp Hàn Quốc, tính đến đầu năm 2024, có khoảng 2,507,000 người nước ngoài sinh sống tại Hàn, chiếm 4.89% dân số – gần chạm mốc 5% mà OECD định nghĩa là một xã hội đa văn hóa. GS Jeong cảnh báo: “Nếu không giải quyết vấn đề này từ bây giờ, sau này sẽ càng khó khăn hơn.” Bà chỉ ra các hiện tượng như việc tuyển dụng người giúp việc Philippines ở Seoul hay tranh cãi về việc thuê tài xế xe buýt nước ngoài – cho thấy người nước ngoài đang ngày càng gắn bó với cuộc sống thường nhật của người Hàn. Cụ thể, tháng 9 vừa qua, 100 người giúp việc Philippines đã bắt đầu làm việc tại các hộ gia đình Hàn Quốc theo chương trình thí điểm. Tuy nhiên, đến tháng 1 năm nay, Bộ Lao động đã từ chối đề xuất cho phép người nước ngoài làm tài xế xe buýt nội đô, với lý do chưa có hành lang pháp lý phù hợp. Trong bối cảnh dân số già hóa và tỷ lệ sinh giảm mạnh, việc mở cửa cho người nhập cư là điều tất yếu. Chính phủ hiện đang xúc tiến thành lập cơ quan chuyên trách về chính sách nhập cư, xem đây là chiến lược quốc gia thiết yếu trong tương lai.