Đại học Hàn Quốc: Gỡ bỏ cỗ máy cạnh tranh, xây dựng lại từ đầu liệu có khả thi?

Sau cơn địa chấn chính trị "12.3" năm 2025, Hàn Quốc bước vào một bước ngoặt lịch sử. Nếu muốn vượt qua khủng hoảng, tái cấu trúc hệ thống giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học, không còn là lựa chọn, mà là điều tất yếu. Nhưng thay đổi có thực sự khả thi? 

30 năm "chạy theo thị trường": Đại học trở thành cỗ máy sản xuất bất công 

Ít ai ngờ, cuộc cải cách giáo dục lịch sử ngày 31/5/1995 (gọi tắt là 5.31) dưới thời Tổng thống Kim Young-sam từng được ca ngợi là "khai phóng" giáo dục đại học lại chính là khởi điểm cho một hệ thống đại học Hàn Quốc thiên lệch, bất bình đẳng và bế tắc như hiện nay. 

Với danh nghĩa "đa dạng hóa, quốc tế hóa, tự chủ hóa", chính phủ đã mở toang cửa lập trường đại học, thổi bùng số lượng các trường cao đẳng, đại học tư thục. 

Nhưng đằng sau đó là một chương trình tân tự do hóa sâu sắc: giáo dục bị thương mại hóa, sinh viên biến thành "khách hàng", và cạnh tranh cá nhân thay thế giáo dục công bằng. 

Hệ quả? Một xã hội phân mảnh, nơi mọi thành công cá nhân bị buộc phải quy về thương hiệu trường đại học, khu vực địa lý (Seoul hay không), và cả năng lực tài chính gia đình. 

Thảm họa "học thuật thị trường": Đẩy thanh niên vào guồng quay bất tận 

Thay vì tạo ra động lực sáng tạo, đại học Hàn Quốc suốt 30 năm qua đã: 

Phân cực hóa triệt để giữa thủ đô và địa phương: Các trường đại học vùng tỉnh chết dần chết mòn, buộc phải dựa vào lượng sinh viên quốc tế để tồn tại. 

Tái sản xuất bất bình đẳng: Cơ hội vào đại học danh giá phụ thuộc gần như tuyệt đối vào tài sản gia đình, khiến giáo dục mất đi vai trò như bệ phóng cho tầng lớp thấp. 

Đẩy thanh niên vào vòng xoáy "năng lực luận" cực đoan: Thành tích, điểm số, xếp hạng thành tôn chỉ duy nhất của sự thành công. 

Số lượng trường tăng, nhưng chất lượng giảm mạnh. Mỗi năm, cả nước chỉ có hai đại học lọt Top 100 thế giới. Đổi lại, xã hội phải trả giá bằng một thế hệ trẻ đầy lo âu, hoài nghi và mất niềm tin. 

Những nỗ lực cải cách rời rạc – và vì sao chúng thất bại 

Thực ra, tiếng gọi cải tổ hệ thống đại học không phải mới. Từ những năm 2000, các đề án như Mạng lưới hợp nhất quốc lập hay Đại học quốc dân chung đã lần lượt được đưa ra. Các chính khách từ cánh tả đến cánh hữu cũng từng hứa hẹn cải cách. 

Nhưng tất cả thất bại. Vì sao? Lợi ích nhóm ăn sâu: Những người hưởng lợi từ trật tự hiện tại gồm cả giới chính trị, quản lý, giáo sư đại học danh giá – không có động cơ để thay đổi. 

Sự phân hóa về hướng đi: Dù đồng thuận rằng "hệ thống có vấn đề", các phe phái bất đồng về cách sửa. 

Chưa kể đến nỗi sợ hãi "giáng cấp" thương hiệu Seoul National University (SNU) tượng đài bất khả xâm phạm trong tâm thức xã hội. 

"Seoul National University ×10": Một cơ hội cuối cùng? 

Ý tưởng "Xây dựng 10 trường đẳng cấp như Seoul National", do giáo sư Kim Jong-young đề xuất gần đây, đang thu hút sự chú ý như một hướng đi táo bạo. 

Theo đó: Đầu tư quốc gia vào 10 trường đại học trọng điểm ở các vùng địa phương, với ngân sách, nhân sự, cơ sở vật chất tương đương hoặc vượt trội Seoul National University. 

Chuyên môn hóa các lĩnh vực mũi nhọn: Mỗi trường sẽ tập trung vào một nhóm ngành (khoa học cơ bản, kỹ thuật, y khoa, nghệ thuật...) thay vì trùng lặp như hiện tại. Đảm bảo chế độ "học phí bằng 0", ký túc xá miễn phí, để thu hút sinh viên tài năng trên toàn quốc, bất kể nền tảng xuất thân. 

Điều này không chỉ nhằm gỡ bỏ vòng kim cô của học vấn tập trung Seoul, mà còn cứu lấy các thành phố địa phương đang trên đà "già hóa - vắng bóng giới trẻ - suy thoái". 

Liệu có khả thi? 

Câu trả lời ngắn gọn: Có thể nhưng cực kỳ khó. 

Những rào cản lớn nhất: Văn hóa sùng bái thương hiệu đại học ăn sâu suốt nhiều thập kỷ. Để một thanh niên chấp nhận chọn Đại học Quốc gia Gwangju thay vì "gồng mình" vào Yonsei hay Korea University ở Seoul, cần thay đổi nhận thức xã hội, điều khó hơn gấp bội việc xây thêm phòng lab. 

Chi phí khổng lồ: Chỉ riêng việc tăng gấp đôi mức hỗ trợ hiện tại cho 10 trường địa phương đã cần tới hàng chục nghìn tỷ won đòi hỏi cam kết chính trị dài hơi qua nhiều nhiệm kỳ. 

Sự chống đối ngầm từ các đại học tư thục Seoul, vốn lo sợ mất ưu thế tuyển sinh. Tuy vậy, không cải tổ còn nguy hiểm hơn. Nếu không hành động, Hàn Quốc sẽ đối mặt với: Một xã hội vỡ vụn vì bất bình đẳng cơ hội. 

Một nền giáo dục kiệt quệ vì chạy theo thương hiệu thay vì tri thức. Một tương lai không có chỗ cho các thành phố ngoài Seoul tồn tại đúng nghĩa. 

Đại học khởi nguồn cho một xã hội mới 

Sau 30 năm vận hành cỗ máy thị trường hóa giáo dục, Hàn Quốc đang đứng trước ngã ba đường: hoặc can đảm gỡ bỏ "cỗ máy sản xuất bất công" từ gốc rễ – đại học, hoặc chấp nhận một xã hội ngày càng nghẹt thở, nơi thành công và thất bại được định đoạt từ lúc sinh ra. Nếu khởi đầu của chủ nghĩa thị trường là cải cách đại học, thì khởi đầu của một xã hội công bằng hơn cũng phải bắt đầu từ đây. Câu hỏi không phải là "có nên thay đổi", mà là "chúng ta còn chờ đợi được bao lâu?".