Mức Cortisol buổi sáng ở người lao động làm ca bất thường so với người lao động làm giờ hành chính

Môi trường làm việc 24/7 và các ca làm việc không cố định có thể làm gia tăng đáng kể áp lực tâm lý trong ngành truyền thông. Những thay đổi trong trục hạ đồi - tuyến yên - thượng thận phản ánh khả năng thích nghi với căng thẳng. Chúng tôi đã phân tích mối tương quan giữa căng thẳng chủ quan, giấc ngủ, nồng độ cortisol và melatonin trong nước bọt ở các nhân viên truyền thông làm việc theo giờ hành chính cố định (RDW) và làm ca không cố định (ISW), đồng thời kiểm soát các yếu tố gây nhiễu.

Từ 874 nhân viên thuộc hai nhóm trên, 70 người từ mỗi nhóm đã được chọn ngẫu nhiên. Số lượng nhân viên có hồ sơ cortisol nước bọt hoàn chỉnh cuối cùng là 66 người trong nhóm RDW và 65 người trong nhóm ISW. Mỗi người tham gia cung cấp năm mẫu nước bọt trước và trong một ngày làm việc. 

Nồng độ cortisol trong mẫu nước bọt thu thập 60 phút sau khi thức dậy (T1) được so sánh với mức cortisol ngay sau khi thức dậy (T0, tỷ lệ T1/T0). Kết quả cho thấy tỷ lệ này cao hơn ở nhóm ISW so với nhóm RDW.

Làm việc theo ca không cố định (P < 0,001), căng thẳng nghiêm trọng (P < 0,05) và thời gian ngủ ít hơn (P < 0,05) có mối liên hệ độc lập với sự gia tăng phản ứng cortisol sau khi thức dậy. Môi trường làm việc căng thẳng và lịch làm việc thất thường làm tăng bài tiết cortisol sau khi ngủ dậy, và về lâu dài, điều này có thể gây hại cho sức khỏe.

Trục hạ đồi - tuyến yên - thượng thận (HPA) là một trong những thành phần chính của hệ thống thích nghi với căng thẳng ở con người. Các đợt bài tiết cortisol dao động theo nhịp sinh học hàng ngày, với biên độ tăng cao vào buổi sáng. Các yếu tố môi trường và căng thẳng tâm lý có thể làm gián đoạn sự cân bằng của chu kỳ này. Sự gia tăng phản ứng cortisol có liên quan đến hội chứng chuyển hóa, xơ vữa động mạch, loãng xương, suy giảm miễn dịch và nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành cao hơn.

Các yếu tố gây căng thẳng trong công việc có liên quan đến sự gia tăng phản ứng cortisol. Việc hồi phục kém, thời gian làm việc kéo dài và cường độ lao động cao ảnh hưởng đến phản ứng cortisol. Ngoài ra, thời gian ngủ ngắn và các rối loạn giấc ngủ theo báo cáo cá nhân cũng có thể làm gián đoạn mô hình bài tiết cortisol theo nhịp sinh học.

Việc kết hợp đánh giá căng thẳng chủ quan và sinh lý có thể hữu ích trong việc xác định các nhóm có nguy cơ cao và các yếu tố quyết định kết quả sức khỏe kém từ môi trường làm việc. Lý tưởng nhất, các công cụ đánh giá này nên dễ dàng được áp dụng trong chăm sóc sức khỏe nghề nghiệp. Theo nghiên cứu của Elo và cộng sự, một câu hỏi đơn giản có thể được sử dụng để đánh giá mức độ căng thẳng trong công việc. Phân tích cortisol trong nước bọt đã được sử dụng để theo dõi chức năng của trục HPA. Ngoài việc tự báo cáo về giấc ngủ, thiết bị đo cử động cổ tay (wrist actigraphy) có thể cung cấp thông tin về thời gian ngủ.

Hồ sơ bài tiết cortisol trong nước bọt vào sáng sớm đã được sử dụng để đánh giá sự thích nghi liên quan đến căng thẳng. Sự gia tăng phản ứng cortisol sau khi thức dậy (CAR) có liên quan đến mức độ căng thẳng cao hơn. Việc kiểm soát thời gian lấy mẫu cho các dấu ấn sinh học căng thẳng trong nước bọt đã được khuyến nghị, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của phản ứng cortisol trong 30 phút đầu tiên sau khi thức dậy. Một số nghiên cứu cũng đã sử dụng khoảng thời gian lấy mẫu 60 phút sau khi thức dậy. Tuy nhiên, ảnh hưởng của thời gian thức dậy đối với CAR vẫn còn gây tranh cãi, mặc dù phần lớn các nghiên cứu cho thấy thức dậy vào sáng sớm dẫn đến CAR cao hơn.

Melatonin trong nước bọt (Sa-Mel) có thể đóng vai trò là dấu ấn sinh học của rối loạn nhịp sinh học, trong khi cortisol trong nước bọt (Sa-Cor) phản ánh nồng độ cortisol tự do trong huyết tương. Trong môi trường được kiểm soát chặt chẽ, nồng độ cortisol tăng từ 50% đến 160% trong 30 phút đầu sau khi thức dậy. Trong điều kiện thực tế, có sự khác biệt cá nhân về quá trình thức dậy, và việc trì hoãn thức dậy (snoozing) có thể làm giảm phản ứng CAR. Các nghiên cứu thực địa đã ghi nhận phản ứng tiêu cực ở khoảng 25% số người tham gia. Tính chất động của quá trình bài tiết cortisol cho phép phân tích các chỉ số khác về phản ứng căng thẳng trong suốt cả ngày. Do đó, quy trình lấy mẫu cần được lên kế hoạch cẩn thận.

Những thay đổi công nghệ trong ngành truyền thông đã tạo ra các yêu cầu nghề nghiệp và kỹ năng mới, trong khi một số kỹ năng hiện tại trở nên lỗi thời. Văn hóa làm việc 24 giờ của ngành truyền thông hiện đại, với các ca làm việc không cố định và ca đêm, làm gia tăng áp lực tâm lý trong môi trường làm việc đòi hỏi cao. Một nghiên cứu cho thấy cứ bốn nhân viên truyền thông thì có một người báo cáo mức độ căng thẳng cao hoặc rất cao.

Mục tiêu của nghiên cứu này là phân tích mối liên hệ giữa căng thẳng được đo lường bằng sinh lý và căng thẳng được báo cáo chủ quan ở các nhân viên truyền thông Phần Lan làm việc theo ca không cố định hoặc làm việc giờ hành chính cố định.

Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy mối liên hệ rõ ràng giữa sự gia tăng phản ứng Sa-Cor trong giờ đầu tiên sau khi thức dậy với làm việc theo ca không cố định (ISW), thời gian ngủ ngắn và căng thẳng nghiêm trọng. Trong phân tích hồi quy tuyến tính đa biến, ba yếu tố này giải thích gần một phần ba sự biến thiên của tỷ lệ Sa-Cor 60/0 trong nhóm đối tượng nghiên cứu. Mức Sa-Cor vào giờ đi ngủ không có sự khác biệt đáng kể giữa nhóm ISW và RDW. Ngoài ra, mặc dù mức Sa-Mel vào giờ đi ngủ ở nhóm ISW thấp hơn so với nhóm RDW, nhưng nồng độ melatonin không có mối tương quan với thời gian ngủ, tình trạng buồn ngủ vào buổi sáng hay tỷ lệ Sa-Cor T1/T0.

Mặc dù mức cortisol ngay khi thức dậy cao hơn đáng kể trong nhóm RDW, nhưng trung bình mức Sa-Cor của cả hai nhóm vẫn nằm trong giới hạn tham chiếu đã được công bố [28], và không có sự khác biệt đáng kể nào được quan sát vào các thời điểm khác trong ngày 

Sự kích hoạt cortisol có tác dụng bảo vệ trong ngắn hạn, nhưng nếu xảy ra thường xuyên hoặc quá mức có thể gây ra các tác động tiêu cực trong dài hạn. Mức cortisol cơ bản thấp nhưng có phản ứng mạnh sau khi thức dậy có liên quan đến hội chứng chuyển hóa, đặc biệt ở phụ nữ. Có khả năng làm việc theo ca làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa theo nhiều cách khác nhau, và căng thẳng tâm lý có thể làm trầm trọng thêm các tác động này.

Trong nghiên cứu này, ISW là một yếu tố dự báo độc lập của tỷ lệ Sa-Cor T1/T0 gia tăng trong phản ứng Sa-Cor sau khi thức dậy. Không có sự khác biệt giữa nam và nữ trong ngữ cảnh này. Tuy nhiên, chúng tôi không đo mức Sa-Cor 30 phút sau khi thức dậy. Chúng tôi giả định rằng mức cortisol tại thời điểm 30 phút sẽ cao hơn so với mức tại 60 phút và sự khác biệt giữa hai nhóm sẽ lớn hơn nếu có số liệu ở mốc 30 phút. Việc sử dụng mẫu 60 phút thay vì 30 phút vào buổi sáng là do lý do thực tiễn. Do đó, cần có thêm các nghiên cứu để làm rõ ý nghĩa của phản ứng Sa-Cor T1/T0 cao hơn.

Chúng tôi nhận thấy rằng căng thẳng chủ quan tăng cao, thời gian ngủ ngắn và làm việc theo ca không cố định là những yếu tố nguy cơ độc lập liên quan đến tỷ lệ Sa-Cor T1/T0 cao hơn vào buổi sáng, phản ánh phản ứng cortisol sau thức dậy (CAR). Một nghiên cứu gần đây cho thấy 24% nhân viên truyền thông đa ngành báo cáo có mức độ căng thẳng "khá nhiều" hoặc "rất nhiều" [25]. Tuy nhiên, tác động của sự phục hồi kém và căng thẳng lên CAR vẫn còn gây tranh cãi [4, 32, 33]. Trong nhóm nhân viên truyền thông này, các yếu tố gây phục hồi kém, chẳng hạn như thời gian ngủ ngắn, ISW và căng thẳng tâm lý, có liên quan đến sự gia tăng hoạt động của trục HPA sau khi thức dậy. Nhịp sinh học không đều và giấc ngủ bị rút ngắn có thể điều chỉnh chức năng của trục HPA [34]. Sự gia tăng CAR có thể khiến một số người có nguy cơ gặp phải các tác động tiêu cực đến sức khỏe. Việc theo dõi mức độ bài tiết cortisol có thể hữu ích cho những người làm việc trong môi trường có nguy cơ cao về căng thẳng trục HPA.

Chúng tôi không biết về bất kỳ nghiên cứu nào trước đây đã đo mức Sa-Cor ở nhân viên làm việc theo ca không cố định, vì vậy những phát hiện của chúng tôi hoàn toàn mới. Hơn nữa, nghiên cứu này có một số điểm mạnh. Đầu tiên, những người tham gia có cùng nội dung công việc được chọn ngẫu nhiên cẩn thận theo loại lịch làm việc của họ. Ngoài ra, các phương pháp được sử dụng trong bối cảnh thực tế này rất đơn giản và có thể được áp dụng trong các nghiên cứu can thiệp cũng như nghiên cứu theo dõi. Trong các nghiên cứu về lao động, việc sử dụng actigraphy có thể cung cấp ước tính chính xác hơn về thời gian ngủ so với việc chỉ dựa vào báo cáo chủ quan.

Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi cũng có một số hạn chế. Ví dụ, mẫu nước bọt phổ biến được thu thập 30 phút sau khi thức dậy không được đưa vào quy trình nghiên cứu. Mẫu đầu tiên được thu sau khi thức dậy là ở mốc 60 phút, điều này có thể khiến chúng tôi bỏ lỡ những khác biệt lớn hơn giữa các nhóm. Ngoài ra, chúng tôi chỉ sử dụng một câu hỏi để đánh giá mức độ căng thẳng chủ quan. Nếu sử dụng nhiều câu hỏi hơn, chúng tôi có thể phân tích chi tiết hơn các yếu tố gây căng thẳng. Một hạn chế khác là chúng tôi chỉ đánh giá thời gian ngủ bằng actigraphy mà không đánh giá chất lượng giấc ngủ bằng phương pháp đo đa ký giấc ngủ (polysomnography).

Kết luận

Những thay đổi trong môi trường làm việc đang diễn ra nhanh chóng và sâu rộng, và có khả năng một số hậu quả tiêu cực của những thay đổi này vẫn chưa được phát hiện. Dựa trên kết quả hiện tại, môi trường làm việc căng thẳng và làm việc theo ca không cố định có đặc trưng là mức cortisol thấp ngay khi thức dậy nhưng lại có sự gia tăng bài tiết cortisol mạnh mẽ sau đó. Cần có thêm nghiên cứu để xác định liệu kiểu phản ứng này có liên quan đến các tác động tiêu cực đến sức khỏe trong dài hạn hay không.