Tình “đồng chí” của những người bán hàng rong Hàn Quốc

Nếu bạn từng xem những bộ phim Hàn Quốc lấy bối cảnh thời xưa – từ phim cổ trang cho đến những câu chuyện dân dã như Jewel in the Palace, The King's Affection hay Mr. Sunshine, hẳn bạn đã từng thấy đâu đó những vai quần chúng gánh hàng rong, rao bán thuốc, vải vóc hay gia vị bên vệ đường. Những hình ảnh thoáng qua ấy tưởng chỉ là nền phụ cho câu chuyện chính, nhưng thực ra lại đại diện cho một mảng văn hóa rất riêng – mộc mạc nhưng đầy chiều sâu – về cuộc sống của những người bán hàng rong thời xưa.

Cuộc sống ấy không hề đơn giản. Những người bán hàng rong thường xuyên phải di chuyển từ chợ này sang chợ khác, từ vùng núi đến đồng bằng, từ miền duyên hải đến thôn làng xa xôi. Họ không có cửa hàng cố định, không có nơi trú ngụ lâu dài – gánh hàng là nhà, đôi chân là phương tiện, và lòng can đảm là hành trang lớn nhất. Trên những con đường hiểm trở, họ phải đối mặt với thú dữ, trộm cướp, và cả những rủi ro bất ngờ của thời tiết. Chính hoàn cảnh đó đã khiến họ hình thành một mối gắn kết đặc biệt – gọi là tình “đồng chí”.

Nghe có vẻ mang màu sắc chính trị, nhưng ở đây, “đồng chí” chỉ đơn giản là cách họ gọi nhau – những người cùng nghề, cùng sống một cuộc đời trôi nổi, cùng sẻ chia cơm ăn áo mặc, thậm chí cùng trải qua sinh – tử. Đó không phải tình ruột thịt, nhưng lại bền chặt hơn cả máu mủ.

Điều đặc biệt là, họ có một nghi thức rất cảm động để thể hiện tình cảm ấy: thay quần áo cho nhau. Nếu bạn thấy lạ, thì hãy tưởng tượng – trong khoảnh khắc chia tay sau một hành trình dài đồng hành, thay vì nói “tạm biệt”, họ sẽ cởi chiếc áo đang mặc và trao cho người kia. Đó là lời hứa gặp lại, là lời cảm ơn thầm lặng, hoặc là một cách để mãi mang theo bóng dáng của người bạn đồng hành bên mình. Thậm chí, khi một người trở về quê hương còn người kia tiếp tục cuộc hành trình, việc đổi áo như một nghi thức truyền tải ký ức và lòng tin.

Cũng bởi truyền thống này mà có câu nói vui rằng “người bán hàng rong không ai mặc đúng cỡ áo của mình” – vì những bộ đồ họ mặc đã được đổi qua đổi lại nhiều lần, mang theo hơi ấm của biết bao cuộc chia tay và hội ngộ.

Không chỉ có nghi thức đổi áo, những người bán hàng rong còn có hẳn một ngày đặc biệt để tưởng nhớ người khai sáng nghề nghiệp của họ – người được gọi là Baekdalwon. Vào ngày 11 tháng 3 âm lịch hằng năm, họ sẽ tụ họp để tưởng niệm, tổ chức cuộc họp chung và cùng nhau chơi những trò chơi mang dấu ấn nghề nghiệp của mình. Một trong những trò chơi thú vị nhất là “giẫm lên giỏ” – một hình thức chạy tiếp sức lạ lùng nhưng giàu biểu tượng.

Nếu bạn hình dung chạy tiếp sức hiện đại là chuyền gậy, thì trong trò này, người chơi sẽ lật úp các giỏ hàng (giỏ gỗ) tại các điểm quy định. Người chạy đầu tiên sẽ giẫm mạnh lên giỏ, tạo ra tiếng động lớn, và người tiếp theo sẽ xuất phát sau khi nghe tiếng ấy. Mỗi bước giẫm là một tiếng vang – như tiếng bước chân hối hả của những người buôn rong đang phân phối hàng hóa khắp nơi. Trò chơi ấy không chỉ là trò chơi, mà còn là ẩn dụ sinh động cho sự nhanh nhạy, phối hợp và tính đặc thù nghề nghiệp của họ.

Ngoài ra, còn có trò chơi gọi là “bắt quạ”, thường được những người “bắt nước” chơi. Trong trò này, người chơi sẽ rượt đuổi một cô gái đứng cách xa một đoạn, để rồi phải nhanh chóng bắt lại cô ấy khi cô bỏ chạy. Nghe thì vui vẻ, đùa giỡn, nhưng tất cả đều ẩn chứa tinh thần gắn kết cộng đồng, giải tỏa căng thẳng sau những tháng ngày mưu sinh vất vả.

Tất cả – từ chiếc áo trao tay cho đến giỏ hàng bị giẫm vỡ – đều là những chi tiết nhỏ mà giàu ý nghĩa. Nó cho thấy một điều rất sâu sắc: trong xã hội ấy, người ta không chỉ mưu sinh bằng đôi tay mà còn sống bằng tình nghĩa, bằng những nghi thức đơn sơ nhưng ấm áp.

Ngày nay, hình ảnh người bán hàng rong có thể đã ít xuất hiện trong đời sống đô thị hiện đại. Nhưng nếu có lúc bạn bắt gặp một phân cảnh trong phim Hàn, nơi những người bán hàng rong lặng lẽ xuất hiện bên góc chợ hay đồi núi – hãy nhớ rằng đằng sau chiếc áo sờn vai và giỏ hàng cũ kỹ kia là cả một nền văn hóa đậm chất người, một thế giới của những lời hứa không cần nói thành lời.