Trong tự nhiên, các đám cháy rừng theo chu kỳ là... cần thiết.

Trước hết, tôi xin gửi lời chia buồn đến những cư dân bị ảnh hưởng bởi vụ hỏa hoạn lần này. Ngoài ra, tôi cũng xin cảm ơn các nhân viên cứu hỏa và lính cứu hỏa đang vất vả làm việc. Những người đã hy sinh trong vụ việc lần này không phải là lính cứu hỏa, mà là các nhân viên chữa cháy thuộc Cục Lâm nghiệp. Họ là công chức chính thức hoặc hợp đồng của Cục Lâm nghiệp. Trước đây, tôi cứ nghĩ tất cả những người dập lửa đều là lính cứu hỏa, nhưng hy vọng sự tồn tại của các nhân viên chữa cháy làm việc trong điều kiện khắc nghiệt này sẽ được biết đến rộng rãi hơn.

Nhiều người tỏ ra đau buồn trước những thiệt hại về người, sự phá hủy của các di sản văn hóa quý giá và sự xáo trộn của thiên nhiên do cháy rừng gây ra. Vì vậy, dư luận đang kêu gọi thực hiện các biện pháp phòng cháy rừng nghiêm ngặt hơn và xử phạt nghiêm khắc những người gây ra cháy rừng. Nhưng hóa ra, nguyên nhân dẫn đến những vụ cháy lớn lại chính là do… "phòng cháy rừng". Những hành động của con người nhằm bảo tồn thiên nhiên lại khiến thiên nhiên mất đi khả năng tự phục hồi của nó.

Tôi muốn gửi đến mọi người một lời an ủi rằng chúng ta không cần phải quá đau buồn vì thiên nhiên bị hủy hoại bởi cháy rừng.

Bởi lẽ, thiên nhiên rộng lớn không dễ dàng bị hủy diệt bởi lửa, mà ngược lại, có thể nó đã chờ đợi ngọn lửa ấy từ lâu rồi.

Thiên nhiên từ lâu đã là chủ đề của nhiều bài viết mang ý nghĩa triết lý. Con người từng tin rằng nếu không bị con người can thiệp, thiên nhiên sẽ đạt đến một trạng thái cân bằng ổn định và tự duy trì mãi mãi. Đây chính là khái niệm về “sự cân bằng của thiên nhiên”.

Khái niệm này không chỉ bao gồm sự ổn định và bất biến của tự nhiên theo thời gian mà còn ám chỉ sự đối xứng địa lý - sự cân bằng trong không gian - và chuỗi liên kết của sự sống.

Tuy nhiên, ý tưởng này bắt nguồn từ những tín ngưỡng cổ đại của Hy Lạp và La Mã, sau đó được tiếp nối bởi Thiên Chúa giáo. Niềm tin vào một Đấng Toàn Năng đã tạo ra một thế giới hoàn hảo khiến con người nghĩ rằng tự nhiên phải luôn duy trì một trật tự nhất định.

Nhưng các nhà khoa học môi trường hiện đại hiếm khi sử dụng thuật ngữ "sự cân bằng của thiên nhiên". Thay vào đó, họ nói về tính ổn định, tính bền vững, tính kháng cự và khả năng phục hồi. Dù vậy, nhiều nhà báo không được đào tạo khoa học chính thống vẫn tiếp tục sử dụng những thuật ngữ này theo ý nghĩa cũ, khiến công chúng hiểu sai bản chất của chúng.

Trên thực tế, không có khái niệm "trạng thái cân bằng" đối với khí hậu, hệ sinh thái hay quần thể sinh vật. Dù các chính trị gia, chuyên gia và một số nhà khoa học có thể mong muốn rừng và hệ sinh thái hoạt động giống như một tòa nhà chọc trời – rung lắc rồi trở về vị trí cũ – nhưng sự thật là khí hậu, hệ sinh thái và quần thể sinh vật luôn thay đổi và vẫn đang tiếp tục thay đổi.

Rừng thông Ponderosa là một ví dụ điển hình về một dạng ổn định của hệ sinh thái.

Giáo sư Willis Covington tại Đại học Bắc Arizona đã tiến hành nghiên cứu lịch sử về rừng Ponderosa ở Arizona. Ông và nhóm nghiên cứu của mình đã thử nghiệm một phương pháp phục hồi rừng: loại bỏ các cành cây khô, lá rụng và cây nhỏ tích tụ trong rừng, sau đó thực hiện đốt rừng có kiểm soát định kỳ 3-5 năm một lần (chu kỳ tự nhiên của các vụ cháy rừng). Kết quả là khu rừng này đã được phục hồi về trạng thái tự nhiên tuyệt đẹp, nơi những cây thông lớn mọc thưa thớt và cỏ dại phủ kín mặt đất.

Ngược lại, ngay bên cạnh khu rừng thử nghiệm này là một khu rừng Ponderosa khác do Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế bảo vệ nghiêm ngặt, cấm mọi sự can thiệp. Ở đó, cây cối nhỏ mọc dày đặc, và dưới mặt đất là một lượng lớn nhiên liệu cháy khô đang chờ phát hỏa.

Chính sự thay đổi đã giúp rừng Ponderosa tồn tại.

Sự ổn định không có nghĩa là rừng sẽ không bị hủy diệt, mà là sau khi bị phá hủy, nó có thể tự phục hồi. Nếu ngăn chặn sự thay đổi tự nhiên, rừng vẫn sẽ suy tàn – nhưng theo một cách chậm rãi và không thể cứu vãn.

Con người đã hình thành một thế giới quan dựa trên giả định rằng môi trường phải luôn ổn định. Quyền sở hữu tài sản và sự ổn định về không gian đòi hỏi thiên nhiên phải bất biến. Càng tiến bộ về mặt pháp lý, nền văn minh càng đòi hỏi sự ổn định của môi trường. Thay vì khẳng định rằng "thiên nhiên sẽ luôn ổn định nếu con người không can thiệp", chúng ta cần học cách sống chung với những biến động của thiên nhiên, thừa nhận và thích nghi với chúng. Càng cố gắng duy trì sự ổn định tuyệt đối, chúng ta càng làm cho hệ sinh thái trở nên mong manh hơn, khiến nó phụ thuộc nhiều hơn vào năng lượng và tài nguyên để duy trì trạng thái nhân tạo đó.

Sự cân bằng của thiên nhiên chưa bao giờ tồn tại, và cũng sẽ không bao giờ tồn tại.

Niềm tin phi lý này đang dẫn đến nhiều tranh cãi chính trị gay gắt – mà lẽ ra nó không thuộc phạm vi của khoa học.

Hầu hết các khu rừng, để duy trì những đặc điểm tự nhiên mà con người yêu thích, đều cần các đợt cháy rừng hoặc bão để làm mới mình. Rừng thông Ponderosa là một ví dụ, nơi mà chính những đám cháy nhỏ đã giúp duy trì hệ sinh thái đặc trưng mà chúng ta vẫn ngưỡng mộ. Trên thực tế, nhiều loài sinh vật trong rừng cần lửa để tồn tại. Nếu để rừng phát triển tự nhiên, các đám cháy nhỏ sẽ thường xuyên xảy ra, tiêu hủy lượng nhiên liệu dễ cháy và ngăn chặn những đám cháy lớn gây thiệt hại nặng nề.

Cháy rừng có lợi hay có hại?

Nếu ta cố ngăn chặn mọi vụ cháy rừng, nhiên liệu sẽ tích tụ đến mức mà khi xảy ra hỏa hoạn, nó sẽ thiêu rụi toàn bộ hạt giống của những cây cổ thụ và phá hủy hoàn toàn lớp đất giàu dinh dưỡng. Khi đó, rừng sẽ gặp rất nhiều khó khăn để hồi sinh.

Sự đa dạng sinh học cao nhất xuất hiện khi rừng có sự thay đổi đa dạng: cháy rừng, bão, khai thác có kiểm soát.

Nhà sinh thái học nổi tiếng Stephen Pyne từng nói: "Chúng ta có quá nhiều loại lửa sai lầm, và quá ít loại lửa đúng đắn."