Ai Làm Nghệ Sĩ Nghèo Trong Chính Sách “Văn hóa Hàn Quốc 2035”?

Việc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (MCST) Hàn Quốc công bố chính sách “Văn hóa Hàn Quốc 2035” gần đây đã thu hút không ít chú ý. Tuy nhiên, đứng trước hàng loạt con số phản ánh tình trạng thu nhập bấp bênh của nghệ sĩ, nhiều người tự hỏi: Chính sách này có thực sự giúp nâng cao bình đẳng văn hóa và đảm bảo công bằng xã hội, hay chỉ bồi đắp lợi ích cho một số ít nhóm đã có sẵn lợi thế?

Bộ trưởng Yu In-chon của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát biểu trong buổi họp báo về các dự án cốt lõi trung và dài hạn trong lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch, được tổ chức tại Khu phức hợp Chính phủ Seoul.

Nghệ sĩ đang ở đâu trong bức tranh “tăng trưởng”?

Theo Khảo sát tình hình nghệ sĩ năm 2024, 75,7% người làm nghệ thuật tại Hàn Quốc có thu nhập dưới 12 triệu KRW/năm, thậm chí 31% trong số đó không có thu nhập nào. Trong khi đó, thu nhập hộ gia đình của nghệ sĩ thấp hơn trung bình toàn quốc đến 20 triệu KRW, phản ánh sự bất bình đẳng rõ rệt giữa nghệ sĩ và các ngành nghề khác.

Đáng chú ý, 65,5% người từng rời bỏ lĩnh vực này cho biết nguyên nhân chính là do thu nhập không đủ sống. Điều này gióng lên hồi chuông báo động: nếu nền tảng kinh tế không ổn định, làm sao nghệ sĩ có thể yên tâm cống hiến, sáng tạo những giá trị văn hóa tinh thần cho cộng đồng?

Chính sách “từ trên xuống” liệu có chạm tới gốc rễ?

Chính sách văn hóa, về bản chất, phải là công cụ đảm bảo bình đẳng trong tiếp cận và thụ hưởng các giá trị nghệ thuật. Nhưng “Văn hóa Hàn Quốc 2035” được xây dựng phần lớn qua tham vấn với các tổ chức lớn, tập trung nhiều vào tầm nhìn phát triển cơ sở hạ tầng văn hóa “quy mô” thay vì chú trọng hỗ trợ thực chất cho người sáng tạo. Khi nghệ sĩ – đặc biệt là nghệ sĩ độc lập, nghệ sĩ thuộc nhóm yếu thế – không được tham gia vào quá trình hoạch định, nhu cầu và tiếng nói của họ gần như bị lu mờ.

Kết quả là sự “thiết kế” chính sách có nguy cơ chỉ hỗ trợ các dự án hoành tráng bề nổi, để “khoe” với thế giới, trong khi người sáng tạo thật sự khó tìm thấy con đường phát triển bền vững.

Những người bị lãng quên

Bên cạnh các nghệ sĩ bản địa, những nhóm thiểu số trong xã hội – bao gồm người nhập cư, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số – cũng cần được đưa vào tầm ngắm trong bất kỳ chính sách văn hóa nào.

Người nhập cư: Thường đối mặt với rào cản ngôn ngữ, văn hóa, khiến họ khó tiếp cận hạ tầng nghệ thuật, tài trợ hoặc cơ hội trưng bày, biểu diễn.

Người khuyết tật: Nhu cầu thích nghi và hỗ trợ về không gian, thiết bị rất cao. Nếu chính sách văn hóa không dành riêng các cơ chế hỗ trợ (ví dụ: trợ cấp phục vụ sáng tác, cải tạo không gian tiếp cận), họ rất dễ bị gạt ra bên lề.

Tuy nhiên, “Văn hóa Hàn Quốc 2035” hiện chưa có nhiều đề cập cụ thể đến việc hỗ trợ trực tiếp các nhóm này, khiến rủi ro “bất bình đẳng nối dài” trở nên rõ rệt.

Tìm lại “tiếng nói” cho nghệ sĩ

“Văn hóa Hàn Quốc 2035” đặt mục tiêu đưa Hàn Quốc lên tầm cao mới về văn hóa. Nhưng nếu chỉ ưu ái phát triển cơ sở hạ tầng lớn cho số ít hay phục vụ các “dự án trưng bày” bề mặt, xã hội sẽ bỏ quên một lực lượng đông đảo, dễ bị tổn thương.

Muốn bình đẳng văn hóa và công bằng xã hội không chỉ là khẩu hiệu, chính sách cần quay về với vấn đề cốt lõi: bảo đảm đời sống kinh tế và quyền tiếp cận công bằng cho những người hoạt động nghệ thuật. Chỉ khi đó, nghệ thuật mới có cơ hội lan tỏa, trở thành nền tảng gắn kết cộng đồng và góp phần đưa văn hóa Hàn Quốc vươn xa một cách bền vững.