Sự thao túng tinh vi của các nhân vật… Làm thế nào để tránh bị dắt mũi trong cuộc sống hằng ngày?

Khi xem phần 2, với tư cách là một bác sĩ tâm lý, tôi có quá nhiều điều để nhận xét. Khi theo dõi, tôi nhận thấy có rất nhiều cảnh thể hiện hành vi dắt mũi. Trong số đó, tôi đã chọn ra ba trường hợp tệ nhất.

Nhiều người có thể nghĩ dắt mũi chỉ đơn giản là chửi bới hoặc bạo hành công khai. Tuy nhiên, định nghĩa của dắt mũi (Gaslighting) thực chất là thao túng một cách tinh vi để hạ thấp lòng tự trọng của đối phương và kiểm soát họ theo ý mình.

Trên thực tế, thuật ngữ dắt mũi bắt nguồn từ một vở kịch. Trong vở kịch đó, người chồng liên tục làm mờ ánh đèn gas trong nhà, khiến vợ cảm thấy nó tối hơn bình thường. Tuy nhiên, anh ta luôn khẳng định rằng ánh sáng vẫn như cũ, khiến người vợ bắt đầu hoài nghi chính cảm giác của mình. Chính từ đây, khái niệm  dắt mũi (Gaslighting) ra đời.

Cũng giống như vậy, ban đầu khi nghe những lời nói đó, ta có thể thắc mắc tại sao đối phương lại nói như vậy. Nhưng nếu nghe đi nghe lại nhiều lần, ta dần bắt đầu nghi ngờ chính mình. Ta có cảm giác rằng mình không hiểu rõ tình huống, từ đó dẫn đến việc nhìn nhận sự việc một cách méo mó.

Thông thường, những người mắc chứng rối loạn nhân cách chống đối xã hội hoặc rối loạn nhân cách ái kỷ thường sử dụng dắt mũi như một công cụ để thao túng và kiểm soát người khác.

Những kẻ bắt nạt trong The Glory hầu hết đều mắc chứng rối loạn nhân cách chống đối xã hội. Park Yeon-jin là một ví dụ, và kẻ sát nhân Kang Yeong-cheon, người đã giết cha của Joo Yeo-jeong, cũng vậy.

Còn Jeon Jae-jun thì không hẳn là kẻ thao túng bằng  dắt mũi (Gaslighting), mà đơn giản là kiểu người thích nói gì làm nấy… Một nhân vật có suy nghĩ thẳng thắn, không che giấu ý đồ của mình.

Ở một cảnh khác, khi Ha Do-young chất vấn Park Yeon-jin: "Em vốn là người như thế này sao?", cô ta lại đáp: "Anh thực sự muốn mở chiếc hộp Pandora à?" Dù rõ ràng mình là người sai, nhưng cô ta vẫn đổ lỗi ngược lại, khiến Ha Do-young trông như người gây ra mọi chuyện.

Cô ta thậm chí còn nói: "Cuộc hôn nhân của chúng ta trở nên thế này là do lỗi của anh." Nhưng thực tế, đó là một lời ngụy biện vô lý.

Ha Do-young có vẻ là một người có bản ngã rất mạnh. Anh ta có khá nhiều nét tính cách ái kỷ, nhưng đồng thời cũng sở hữu lòng tự tôn và sự tự nhận thức rất cao.

Anh ta dường như được thừa hưởng nhiều thứ và cũng nhận được rất nhiều tình yêu thương. Bên cạnh đó, năng lực cá nhân của anh ta cũng xuất sắc, và bản thân anh ta hoàn toàn ý thức được điều đó. Ngoài ra, anh ta có xu hướng sử dụng cơ chế phòng vệ bằng cách kìm nén cảm xúc đến mức tối đa.

Có vô số lần Park Yeon-jin cố gắng dắt mũi Moon Dong-eun. Một trong những cảnh điển hình là khi hai người gặp nhau ở quán cà phê, Dong-eun nói rằng cô sẽ trả thù. Lúc đó, Yeon-jin lại nói: "Cậu trở thành giáo viên là nhờ tôi đấy. Nếu không có tôi, cậu đã không thể đạt được đến mức này."

Tất nhiên, Dong-eun không hề bị dao động trước lời nói đó. Nhưng nếu đây là một mối quan hệ gia đình hoặc nếu Dong-eun phải nghe những lời này liên tục trong suốt cuộc đời mình, cô ấy có thể dần dần nghi ngờ chính mình và bắt đầu suy nghĩ một cách phi lý.

Điều này cũng rất phổ biến trong cuộc sống xung quanh chúng ta. Ví dụ, trong môi trường công sở, cấp trên có thể bắt nhân viên làm việc quá sức rồi nói: "Tôi làm vậy là vì muốn tốt cho cậu. Đây là cơ hội để cậu học hỏi và tích lũy kinh nghiệm."

Thực chất, họ chỉ đang lợi dụng người khác để giảm bớt gánh nặng cho bản thân, nhưng lại ngụy trang điều đó như một sự giúp đỡ. Vì vậy, nhiều người dù đang bị bóc lột sức lao động vẫn chấp nhận như một điều hiển nhiên, coi đó là "quy tắc ngầm" và cam chịu tổn hại.

Nếu phải chọn kẻ phản diện tồi tệ nhất trong The Glory , thì người có rối loạn nhân cách chống đối xã hội nghiêm trọng nhất chắc chắn là Kang Yeong-cheon. Hắn ta đã giết chính bác sĩ đang điều trị cho mình ngay trong lúc phẫu thuật bằng một con dao mổ.

Tôi cũng luôn thắc mắc tại sao hắn lại làm vậy. Nhưng đến cuối phim, mọi chuyện dần sáng tỏ.

Khi Kang Yeong-cheon bị gãy tay, không ai chịu chữa trị cho hắn vì ai cũng biết hắn là kẻ sát nhân. Tuy nhiên, cha của Joo Yeo-jeong đã đến phòng cấp cứu và tự mình thực hiện ca phẫu thuật cho hắn. Trước khi vào phòng mổ, ông còn gọi điện cho con trai, nói rằng vì phải phẫu thuật nên không thể ăn tối cùng cậu được. Ông lo lắng con trai mình có thể chỉ ăn mì gói, nên còn dặn dò rằng đừng ăn mì.

Lúc này, ánh mắt của Kang Yeong-cheon thay đổi. Có lẽ hắn ta từng có vấn đề với cha mình. Dù bộ phim không đi sâu vào câu chuyện quá khứ của kẻ sát nhân này, nhưng khả năng cao là hắn không nhận được tình yêu thương từ cha.

Một đặc điểm khác của rối loạn nhân cách chống đối xã hội là nhiều người mắc chứng này từng trải qua bạo hành thời thơ ấu. Vì vậy, có thể Kang Yeong-cheon cũng lớn lên trong một môi trường không lành mạnh hoặc bị lạm dụng.

Khi thấy cha của Joo Yeo-jeong quan tâm đến con trai đến mức lo cậu ấy có thể chỉ ăn mì gói, hắn có thể đã cảm thấy vừa ghen tị vừa tức giận. Bởi vì trong khi cha hắn có thể đã ngược đãi hắn, thì ở đây, một người cha khác lại đang thể hiện tình yêu thương vô điều kiện dành cho con mình.

Chính vì lý do đó mà Kang Yeong-cheon đã ra tay giết người, nhưng hắn ta vẫn tiếp tục dắt mũi Joo Yeo-jeong. Hắn nói: "Cuối cùng, chính thầy đã giết cha mình. Không phải tôi..."

Ý của hắn là vì cha Joo Yeo-jeong quan tâm đến con trai, lo lắng cậu ấy chỉ ăn mì gói nên mới phải vào phòng mổ, và chính điều đó đã dẫn đến cái chết của ông. Hắn đang cố gắng xoay chuyển tình thế, đổ lỗi cho Joo Yeo-jeong, khiến cậu tin rằng chính mình mới là nguyên nhân khiến cha bị giết.

Trong khoảnh khắc đó, Joo Yeo-jeong thể hiện một cảm xúc rất phức tạp—giữa tức giận và cảm giác tội lỗi. Vì câu nói của Kang Yeong-cheon quá vô lý và không ai có thể ngờ tới, nên trong khoảnh khắc ngắn ngủi, cậu ấy có thể đã tự hỏi: "Liệu có phải vậy không?" Điều này xảy ra vì lời nói đó đi ngược lại hoàn toàn với lẽ thường tình, khiến một người bình thường cũng có thể bị dao động.

Mức độ dắt mũi của Kang Yeong-cheon—một người mắc rối loạn nhân cách chống đối xã hội—thực sự quá phi lý đến mức người nghe có thể bị sốc lúc đầu. Hắn ta có một biểu cảm cực kỳ trơ trẽn, nói chuyện như thể bản thân thực sự tin vào những gì mình nói.

Khi cảm xúc bị xáo trộn, khả năng phán đoán của con người cũng có thể suy giảm. Vì vậy, trong khoảnh khắc nào đó, nạn nhân có thể sẽ nghĩ: "Liệu có thể nào như vậy không?" Điều này chính là cách dắt mũi hoạt động—khiến đối phương nghi ngờ chính nhận thức của mình.

Những kẻ giỏi dắt mũi, như Park Yeon-jin hay Kang Yeong-cheon, có một điểm chung là chúng không hề dao động. Chúng không có chút cảm giác tội lỗi nào, dù là trong ý thức hay tiềm thức. Thậm chí, chúng có thể thực sự tin rằng mình không sai.

Dù sao đi nữa, xung quanh chúng ta cũng có rất nhiều người gaslighting mà đôi khi ta không nhận ra. Không phải ai cũng có một tinh thần mạnh mẽ như Ha Do-young, nên điều quan trọng nhất là phải thoát ra khỏi tình huống đó trước. Khi đã rời xa được, ta mới có thể suy nghĩ rõ ràng hơn.

Cách tốt nhất để đối phó là nhìn nhận tình huống một cách khách quan.

Dắt mũi thường không chỉ diễn ra một lần mà là một quá trình kéo dài. Ví dụ, một cấp trên tại nơi làm việc sẽ không chỉ nói "Tôi làm vậy là vì muốn tốt cho cậu." một lần duy nhất, mà họ sẽ lặp đi lặp lại câu đó bằng nhiều cách khác nhau. Chính sự lặp lại liên tục này khiến nạn nhân dần lung lay, bắt đầu tự hỏi: "Liệu có phải vậy không?"

Trong gia đình cũng vậy, khi dắt mũi diễn ra trong thời gian dài, nạn nhân có thể dần mất đi sự tự tin vào chính mình, trở nên nghi ngờ bản thân và không thể nhìn nhận vấn đề một cách khách quan nữa.

Vì vậy, nếu gaslighting xảy ra trong môi trường làm việc, tốt nhất là hãy hỏi ý kiến đồng nghiệp. Hãy thử giải thích tình huống của mình và hỏi xem họ nhìn nhận sự việc như thế nào. Điều này giúp bạn có được một góc nhìn khách quan hơn.

Thay vì bị cô lập và chỉ suy nghĩ một mình, việc lắng nghe ý kiến từ người khác có thể giúp bạn nhận ra liệu mình có đang bị thao túng hay không.

Nếu không có ai để hỏi ý kiến trực tiếp, bạn có thể thử tưởng tượng tình huống này xảy ra với một người bạn hoặc một thành viên trong gia đình, thay vì chính mình. Điều này giúp bạn nhìn nhận sự việc một cách khách quan hơn.

Khi tư vấn cho bệnh nhân, chúng tôi cũng thường áp dụng cách này. Nếu hỏi họ về một trường hợp tương tự xảy ra với bạn bè, họ sẽ ngay lập tức phản ứng: "Điều đó hoàn toàn vô lý! Rõ ràng không phải lỗi của bạn tôi!" Nhưng khi quay lại chính câu chuyện của họ, họ lại trở nên bối rối và không chắc chắn.

Trong các buổi tư vấn tại bệnh viện, khi bệnh nhân được lắng nghe và trao đổi, dần dần họ có thể nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn. Việc tiếp xúc với những quan điểm khách quan giúp họ tìm lại sự cân bằng trong suy nghĩ.